Jedną z chorób uznawanych za chorobę zawodową spowodowaną występowaniem czynników szkodliwych w środowisku pracy jest uszkodzenie słuchu.
Zgodnie z wykazem chorób zawodowych za chorobę zawodową uznaje się obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkość co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczonym jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz. Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym, w tym przypadku wynosi 2 lata.
Do czynników ryzyka wystąpienia chorób narządu słuchu zalicza się hałas oraz ototoksyczne środki chemiczne.
Hałas
Istnieje kilka definicji hałasu. Jedną z nich jest określenie terminem hałas, dźwięku niepożądanego lub szkodliwego dla zdrowia ludzkiego. Uznanie dźwięku za hałas jest sprawą indywidualną. Również podatność na uszkodzenia narządu słuchu jest różna u różnych osób. Przy takim samym poziomie hałasu u niektórych osób powstaje istotny ubytek słuchu, podczas gdy u innych osób ubytek jest nieznaczny lub nie występuje.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy wprowadzono wartości progu działania hałasu w środowisku pracy.
Dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8–godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziomu ekspozycji na hałas podczas tygodnia pracy wartość najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN) wynosi 85 dB.
Aby określić dokładne wartości hałasu dopuszczalnego należy przyjąć m.in. czas działania hałasu oraz jego maksymalne i szczytowe wartości. Wartości te są następujące :
1) maksymalny poziom dźwięku A nie może przekroczyć 115 dB;
2) szczytowy poziom dźwięku C nie może przekroczyć wartości 135 dB.
Ekspozycja na hałas przekraczający 80 dB jest możliwa bez uszczerbku dla zdrowia w przypadku stosowania przerw w pracy lub ograniczania czasu pracy w ekspozycji.
Praca w ciągłym hałasie w granicach 95-100 dB nie może trwać dziennie dłużej niż 40-100 min. Praca w hałasie do 110 dB - nie dłużej niż 10 minut dziennie.
Oprócz hałasu w zakresie słyszalnym dla ucha ludzkiego, pracownicy mogą być narażeni na hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy niesłyszalny dla ludzkiego narządu słuchu.
Hałas infradźwiękowy jest to hałas o bardzo niskiej częstotliwości, poniżej 20 Hz. Źródłem mogą być np. wentylatory przemysłowe, transport lądowy, wodny i lotnictwo.
Hałas ultradźwiękowy jest to hałas o wysokiej częstotliwości, powyżej 20 000 Hz (20kHz). Źródłem mogą być np. narzędzia pneumatyczne.
Ototoksyczne środki chemiczne
Związki ototoksyczne to związki, których działanie w organizmie może doprowadzić do trwałego bądź tymczasowego upośledzenia słuchu. Do grupy tej zalicza się:
-
Związki i pierwiastki chemiczne takie jak: benzen, alkohol benzylowy, alkohol butylowy, dwusiarczek węgla, czterochlorek węgla, heptan, heksan, styren, toluen, trichloroetylen, ksyleny, arsen, kobalt, ołów, mangan, rtęć, które używane są w procesach produkcyjnych. Niektóre związki są powszechnie stosowane nie tylko przy produkcji, ale również w biurach jako składnik środków czyszczących, farb, lakierów lub preparatach przeciw owadom.
-
Leki. Obecnie znanych jest kilkaset leków o działaniu ototoksycznym. Niepożądane działanie występuje najczęściej przy długotrwałym stosowaniu lub przedawkowaniu.
Na ogół utrata słuchu w wyniku działania chemicznych substancji ototoksycznych jest powolna i długotrwała, gdyż nie widać nagłych objawów, które byłyby znakiem ostrzegawczym. Osoby narażone na szkodliwe działanie środków ototoksycznych np. przyjmujące leki mają obniżony próg przy którym może dojść do uszkodzenia słuchu, spowodowanego nadmiernym hałasem.
Działania profilaktyczne
Najczęściej stosowanym sposobem zapobiegania narażeniu na nadmierny hałas jest używanie indywidualnych środków ochrony. Natomiast w przypadkach, w których jest to możliwe ogranicza się poziom emisji hałasu.